-
1 circumfundo
circum-fundo, fūdī, fūsum, ere1) обливать (aliquid re aliquā, mortuum cerā Nep)2) окружать со всех сторон, окутывать ( insula circumfusa mari C)c. aliquem amictu nebulae V (in tmesi) — окутывать кого-л. туманом3) разливать вокруг (aliquid rei alicui L etc.)4)se c. и med.-pass. circumfundi — разливаться вокруг, окутывать, обнимать, обступать, окружать отовсюдуspiritus nobis circumfusus Q — окружающий (объемлющий, окутывающий) нас воздухcircumfundi aliquem Lcr и alicui O — обнимать кого-л.5) воен. развёртывать ( in cornibus decem milia equitum L) -
2 circumfundo
circum-fundo, fūdi, fūsum, 3, v. a., lit. to pour out around, i.e. as in circumdo, either with the acc. of that which is poured, to pour around; or, with the acc. of that around which something is poured, to surround with a liquid (class. in prose and poetry).I.Lit.A.With acc. of the liquid poured (with or without dat. of the object around which):B.amurcam ad oleam circumfundito,
Cato, R. R. 93:Tigris urbi circumfunditur,
surrounds, flows round the town, Plin. 6, 27, 31, § 132.— More freq. in part. perf. pass.:mare circumfusum urbi,
the sea flowing around the town, Liv. 30, 9, 12:gens circumfusis invia fluminibus,
Ov. F. 5, 582:circumfusus nobis spiritus,
Quint. 12, 11, 13:nec circumfuso pendebat in aëre tellus,
circumambient, Ov. M. 1, 12; imitated by Tib. 4, 1, 151.—Reflex.: circumfudit se repente nubes,
Lact. 4, 21, 1.—Once mid.: cum fervet (lac), ne circumfundatur, etc., pour itself out around, i. e. run over, Plin. 28, 9, 33, § 126; cf.:circumfusa nubes,
Verg. A. 1, 586.—With acc. of the object around which, etc., with or without abl. of the fluid:II.(mortuum) cerā circumfuderunt,
Nep. Ages. 8, 7:terram crassissimus circumfundit aër,
encompasses, envelops, Cic. N. D. 2, 6, 17:terra circumfusa illo mari, quem oceanum appellatis,
id. Rep. 6, 20, 21:et multo nebulae circum dea fudit amictu (tmesis),
Verg. A. 1, 412:quas circumfuderat atra tempestas,
Sil. 7, 723.—Transf. to objects that do not flow, esp. if there is a great multitude, as it were, heaped upon a thing.A.(Acc. to I. 1.) Mid., to press upon, crowd around, embrace closely, cling to (freq. in the histt.):(β).circumfunduntur ex reliquis hostes partibus,
Caes. B. G. 6, 37; 7, 28; id. B. C. 3. 63:equites infestis cuspidibus circumfunduntur,
Liv. 10, 36, 9; 25, 34, 9; 27, 19, 3;44, 23, 8: (Nymphae) circumfusae Dianam Corporibus texere suis,
surrounding, Ov. M. 3, 180:multitudo circumfusa,
Caes. B. G. 6, 34; Liv. 2, 28, 6; 4, 46, 6; Curt. 8, 14, 31; Quint. 4, 2, 37.—With the dat. of that upon which a multitude presses:circumfundebantur obviis sciscitantes,
Liv. 22, 7, 11; 22, 14, 15; 26, 27, 10;29, 34, 14 al.: circumfusa turba lateri meo,
id. 6, 15, 9: ut lateribus circumfundi posset equitatus. Curt. 3, 9, 12. —With acc. (depending on circum): Pacidiussuos equites exporrigere coepit... uthaberent facultatem turmas Julianas circumfundi, to surround, encompass them, Auct. B. Afr. 78 Oud. N. cr. — Poet. also of a single person: et nunc hac juveni, nunc circumfunditur illac, i. e. clings to, or closely embraces him, Ov. M. 4, 360; 14, 354; cf. with acc.:hunc (sc. Mavortem), tu, diva, tuo recubantem corpore sancto circumfusa super,
Lucr. 1, 40.—So once in the active voice, absol.:2.circumfudit eques,
Tac. A. 3, 46.—Trop.:B.undique circumfusae molestiae,
Cic. Tusc. 5, 41, 121:non est tantum ab hostibus aetati nostrae periculum, quantum ab circumfusis undique voluptatibus, Liv 30, 14, 6: circumfuso nitore,
Quint. 4, 1, 59.—(Acc. to I. 2.) To enclose, environ, surround, overwhelm:2.circumfusus publicorum praesidiorum copiis,
Cic. Mil. 26, 71:praefectum castrorum circumfundunt,
Tac. A. 12, 38; so id. H. 2, 19; 4, 20; id. A. 13, 40; Plin. [p. 339] 5, 12, 13, § 67; Sil. 7, 306:circumfusus hostium concursu,
Nep. Chabr. 4, 2:M. Catonem vidi in bibliothecā sedentem, multis circumfusum Stoicorum libris,
Cic. Fin. 3, 2, 7; Quint. 9, 4, 91, Curt. 3, 11, 4:amplexibus alicujus,
Vell. 2, 123, 3:X. milia Bojorum alio latere quam exspectabatur missis legionibus circumfudit,
Front. 1, 2, 7.—Trop.:cum has terras incolentes circumfusi erant caligine,
Cic. Tusc. 1, 19, 45:latent ista omnia crassis occultata et circumfusa tenebris,
id. Ac. 2, 39, 122:ut, quantā luce ea circumfusa sunt, possint agnoscere,
id. ib. 2, 15, 46:eos stultitiā obruit, tenebris circumfundit,
Lact. 3, 29, 14:circumfundit, aliquem multo splendore,
Sen. Tranq. 1, 9. -
3 tenebrae
tenebrae, ārum, f. (dissimiliert aus *temebrae für *temesrae; dies zu *temus, eris, vgl. temere u. altind. támisrā, Finsternis), die Finsternis (Ggstz. lux, lumen), I) eig. u. übtr.: 1) eig.: a) übh.: Cic. u.a.: taetris tenebris, Cic. – b) die Finsternis der Nacht, die Nacht, quo modo redissem luce, non tenebris, Cic.: Antigonus tenebris obortis ignes conspicatur, als es finster (Nacht) geworden war, Nep.: primis tenebris movit, Liv.: quo cum primis se intendentibus tenebris pervenissent, Liv.: ferunt Ti. Caesari fuisse naturam ut expergefactus noctu paulisper haud alio modo quam clarā luce contueretur omnia, paulatim tenebris se obducentibus, Plin. – 2) übtr.: a) die Finsternis = die Blindheit, occĭdit extemplo lumen tenebraeque sequuntur, Lucr.: tenebras et cladem lucis ademptae obicit, Ov.: quorum caeca lumina in altissimis tenebris erant, eorum oculos in pristinum restituebat aspectum, Lact. – b) das Dunkel vor den Augen bei Ohnmacht usw., tenebrae oboriuntur, genua inediā succĭdunt, es wird dunkel od. schwarz vor den Augen, Plaut.: obortae sunt subito tenebrae, Sen. rhet.: tenebris nigrescunt omnia circum, Verg. – c) das Todesdunkel, iuro me tibi ad extremas mansurum tenebras, Prop.; vgl. certum est mihi ante tenebras (= noctem) persequi tenebras (= mortem). Plaut. – 3) meton., der dunkle-, finstere Ort, das Loch, derSchlupfwinkel, von der Unterwelt, malae Orci, Catull.: infernae, Hor. u. Verg.: Stygiae, Verg.: absol. b. Verg. u. Ov. – v. Gefängnis, clausi in tenebris, Sall.: alqm aeternis tenebris vinculisque mandare, Cic.: ex tenebris et carcere procedere, Curt.: in robore et tenebris expirare, Liv. – v. einem Badeorte, Grylli, Mart. – v. einem Schlupfwinkel, ubi sint tuae tenebrae, Catull.: cum illa coniuratio ex latebris atque ex tenebris erupisset, Cic. – v. Bordelle, homo emersus subito ex diuturnis tenebris lustrorum ac stuprorum, Cic. – II) bildl.: 1) die Dunkelheit, Verborgenheit, Niedrigkeit, quae iacērent omnia in tenebris, nisi etc., Cic.: vestram familiam obscuram e tenebris in lucem evocavit, Cic.: neque te ex viri amplissimi dignitate, sed ex tuis tenebris extraham, Cic.: o tenebrae, o lutum, o sordes (Piso)! Cic. – 2) die Finsternis, das Dunkel, vos denique in tantis tenebris erroris et inscientiae clarissimum lumen menti meae praetulistis, Cic.: si quid est, quod indagaris, inveneris, ex tenebris erueris, Cic.: latent ista omnia crassis occultata et circumfusa tenebris, Cic.: tenebris ignorantiae circumfusi, Lact.: densissimis tenebris involuta mortalium mens, Val. Max.: tantis offusis tenebris ne scintillam quidem ullam nobis ad dispiciendum relinquerunt, Cic.: obducere tenebras rebus clarissimis, Cic.: qualibus in tenebris vitae quantisque periculis degitur, in welch finsterem Schicksal, Lucr.: offundunt tenebras (sie führen hinters Licht) et veritatem caligine obducunt, Lact.: si quid tenebrarum offudit exsilium, in trübe Stimmung versetzt, Cic.: aber tenebras offundere iudicibus, die R. mit Blindheit schlagen, Cic. fr.: tenebras dispulit calumniae, Phaedr. – 3) Dunst, Schwindel, quas tu mihi tenebras trudis? Plaut. Epid. 476: qui linguae vitaeque tenebras sequuntur, dem Dunst in Worten u. Werken nachjagen. Gell. 10, 22, 1. – / Sing. tenebra, Apul. met. 5, 20. Lampr. Commod. 16, 2. Ven. Fort. carm. 10, 17, 36. Gramm, inc. de idiom. gen. (IV) 582, 54. Gloss. II, 546, 35 u.ö.
-
4 tenebrae
tenebrae, ārum, f. (dissimiliert aus *temebrae für *temesrae; dies zu *temus, eris, vgl. temere u. altind. támisrā, Finsternis), die Finsternis (Ggstz. lux, lumen), I) eig. u. übtr.: 1) eig.: a) übh.: Cic. u.a.: taetris tenebris, Cic. – b) die Finsternis der Nacht, die Nacht, quo modo redissem luce, non tenebris, Cic.: Antigonus tenebris obortis ignes conspicatur, als es finster (Nacht) geworden war, Nep.: primis tenebris movit, Liv.: quo cum primis se intendentibus tenebris pervenissent, Liv.: ferunt Ti. Caesari fuisse naturam ut expergefactus noctu paulisper haud alio modo quam clarā luce contueretur omnia, paulatim tenebris se obducentibus, Plin. – 2) übtr.: a) die Finsternis = die Blindheit, occĭdit extemplo lumen tenebraeque sequuntur, Lucr.: tenebras et cladem lucis ademptae obicit, Ov.: quorum caeca lumina in altissimis tenebris erant, eorum oculos in pristinum restituebat aspectum, Lact. – b) das Dunkel vor den Augen bei Ohnmacht usw., tenebrae oboriuntur, genua inediā succĭdunt, es wird dunkel od. schwarz vor den Augen, Plaut.: obortae sunt subito tenebrae, Sen. rhet.: tenebris nigrescunt omnia circum, Verg. – c) das Todesdunkel, iuro me tibi ad extremas mansurum tenebras, Prop.; vgl. certum est mihi ante tenebras (= noctem) persequi tenebras (= mortem). Plaut. – 3) meton., der dunkle-, finstere Ort, das Loch, der————Schlupfwinkel, von der Unterwelt, malae Orci, Catull.: infernae, Hor. u. Verg.: Stygiae, Verg.: absol. b. Verg. u. Ov. – v. Gefängnis, clausi in tenebris, Sall.: alqm aeternis tenebris vinculisque mandare, Cic.: ex tenebris et carcere procedere, Curt.: in robore et tenebris expirare, Liv. – v. einem Badeorte, Grylli, Mart. – v. einem Schlupfwinkel, ubi sint tuae tenebrae, Catull.: cum illa coniuratio ex latebris atque ex tenebris erupisset, Cic. – v. Bordelle, homo emersus subito ex diuturnis tenebris lustrorum ac stuprorum, Cic. – II) bildl.: 1) die Dunkelheit, Verborgenheit, Niedrigkeit, quae iacērent omnia in tenebris, nisi etc., Cic.: vestram familiam obscuram e tenebris in lucem evocavit, Cic.: neque te ex viri amplissimi dignitate, sed ex tuis tenebris extraham, Cic.: o tenebrae, o lutum, o sordes (Piso)! Cic. – 2) die Finsternis, das Dunkel, vos denique in tantis tenebris erroris et inscientiae clarissimum lumen menti meae praetulistis, Cic.: si quid est, quod indagaris, inveneris, ex tenebris erueris, Cic.: latent ista omnia crassis occultata et circumfusa tenebris, Cic.: tenebris ignorantiae circumfusi, Lact.: densissimis tenebris involuta mortalium mens, Val. Max.: tantis offusis tenebris ne scintillam quidem ullam nobis ad dispiciendum relinquerunt, Cic.: obducere tenebras rebus clarissimis, Cic.: qualibus in tenebris vitae quantisque periculis degitur, in welch finsterem Schicksal, Lucr.: offundunt tenebras————(sie führen hinters Licht) et veritatem caligine obducunt, Lact.: si quid tenebrarum offudit exsilium, in trübe Stimmung versetzt, Cic.: aber tenebras offundere iudicibus, die R. mit Blindheit schlagen, Cic. fr.: tenebras dispulit calumniae, Phaedr. – 3) Dunst, Schwindel, quas tu mihi tenebras trudis? Plaut. Epid. 476: qui linguae vitaeque tenebras sequuntur, dem Dunst in Worten u. Werken nachjagen. Gell. 10, 22, 1. – ⇒ Sing. tenebra, Apul. met. 5, 20. Lampr. Commod. 16, 2. Ven. Fort. carm. 10, 17, 36. Gramm, inc. de idiom. gen. (IV) 582, 54. Gloss. II, 546, 35 u.ö.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > tenebrae
-
5 Мрак
- caecitas (vitae); obscuritas; obscurum; tenebrae; caligo (obscura; caeca); umbra (noctis); nox; chaos (n indecl.);• во мраке ночи - per umbram noctis;
• быть покрытым мраком - caligare;
• оставаться во мраке - tenebris jacere;
• это сокрыто во мраке неизвестности - latent ista omnia; crassis occulta et circumfusa tenebris sunt;
• покрывать небо мраком - suffundere caelum caligine;
• рассеять / разогнать мрак - tenebras / caliginem dissipare / discutere / dispellere;
• философия прогоняет мрак невежества - philosophia ab animo caliginem et tenebras dispellit;